Ineens, midden in onderstaande column*, staat deze zin. Kort, helder en zonder enige uitleg. Het stuk gaat over de vermeende voordelen van strijken, daar word je 'zen' van.
De alinea gaat verder met: “Dat lukt natuurlijk nooit en juist daarom is het zo fijn dat de strijkplank bestaat: geef je gedachten de simpele taak de kreukels plat te drukken en de rest van je hoofd is zonder meditatieapps, boswandeling of yoga mat helemaal leeg. Eindelijk." Ik neem aan dat dit de betekenis is van 'zen' zijn - een leeg hoofd. Herkenbaar is ons diepgewortelde verlangen naar een leeg hoofd, wat ik liever verwoord met 'rust en ruimte.'
Twee dingen - "geef je gedachten de simpele taak de kreukels plat te drukken" is een afleiding van onze onrustige gedachtestroom, en heeft weinig met meditatie of zen(boeddhisme) te maken. Het doet eerder denken aan het begrip 'flow' van Csikszentmihalyi, een staat waarin we zo geconcentreerd zijn op, of opgaan in wat we aan het doen zijn dat we onszelf 'vergeten.' Kenmerken daarvan zijn dat we ons sterk voelen, alert, met moeiteloze controle, en niet bewust van onszelf. Dat laatste is waarschijnlijk het belangrijkste aspect in het plezier en tevredenheid die we ervaren als we in 'flow' zijn. Niets mis mee, maar het heeft weinig met het doel van meditatie te maken.
Het doel van meditatie is van oudsher het realiseren van de natuur of essentie van onze geest, door het trainen van onze geest. Als we ervan uitgaan dat wij - of beter gezegd ons bewustzijn - in essentie waarneming is, dan is de natuur van de geest datgene dat waarneemt, en niet het waargenomene. Het doel is ons te bevrijden van ons samenvallen met het waargenomene - van zintuiglijke informatie tot onze gedachten - tot hetgeen waarneemt. Vereenzelvigt of geïdentificeert zijn met inhoud, heeft veel onprettige bijverschijnselen die we allemaal kennen uit ervaring – emotionele reactiviteit, nodeloos zorgen maken, piekeren, onzekerheid, angst en stress.
Onszelf afleiden is zo oud als de mensheid, en levert weliswaar regelmatig korte termijn ontspanning op, maar op lange termijn houdt het ons gevangen in een vicieuze cirkel van steeds opnieuw afleiding te moeten zoeken. En als we onverhoopt iets tegenkomen wat heel krachtig werkt en relatief weinig inspanning kost waar we ontvankelijk voor zijn, zoals bijvoorbeeld middelen, dan kunnen we er ook zo maar aan verslaafd raken. En dat is het definitief gedaan met de rust en ruimte.
Ga lekker strijken, en als je je geest serieus wilt trainen, ga dan daarna nog even op je kussen zitten om je geest te ‘strijken' door niet-afgeleid te zijn.
Lees meer over dit onderwerp in mijn zingevingsblogs
* Zo wordt u pas écht zen in uw eigen huis van Margot C. Pol