Mooie column* van Esther van Fenema, met een heldere analyse van oorzaak hoe het zover gekomen is. 'Zover' is de huidige amechtige staat van onze zingeving, met de epidemie van burn-outs en zinloosheid. Wat de column echter achterwege laat, zoals veel opiniestukken (opiniemaker, wat is dat eigenlijk, iemand die voor mij een mening aanmaakt?) is een antwoord op deze zelf geformuleerde vraag: "Het toenemende onbehagen vraagt om bezinning maar vooral om zingeving, want met bungeejumpen, laptops, zonnebrillen en Coca-Cola gaan we niet overleven."
Bezinning dus, maar hoe en waarover precies? En zingeving, hoe doe je dat eigenlijk? Tegen de tijd dat je volwassen bent ben je voornamelijk volgestopt met de (on)zingeving van anderen, van je ouders, je familie, je directe omgeving en de daar heersende waarden, normen en levensbeschouwing/religie. In je adolescentie heb je evolutionair gestuurd getracht er chocola van te maken door enerzijds weerstand en verzet, en anderzijds door zelf te gaan nadenken. Iets wat daarvoor ontwikkelingswijs nog nauwelijks mogelijk was (juist, die prefrontale cortex weer).
Zoals laatst mooi verwoord werd in het artikel 'In Oxford toetsen ze pas aan het eind, dat is beter’ - http://bit.ly/2NvTIJo - in de briljante oneliner 'Waar Nederlandse studenten jarenlang vakken als stenen op elkaar stapelen, bouwen ze in Oxford een huis.' is ook ons onderwijssysteem niet bepaald behulpzaam bij onze zingeving. We leren vooral de kennis van anderen te reproduceren zonder verdieping en reflectie. Ik durf hier wel de stelling aan dat we niet zo goed toegerust zijn om aan ons eigen leven zin te geven, en er vervolgens ook zin in te hebben (die hangen erg nauw samen).
Het is net als met kinderen krijgen en opvoeden, zoals Csikszentmihalyi zich in zijn boek ‘The Evolving Self’ afvraagt: waarom moet je voor autorijden een rijbewijs halen, terwijl voor het krijgen en opvoeden van kinderen geen enkele kwalificatie wordt gevraagd? Zo ook met zingeving, we denken er nauwelijks over na (ja, als we in een crises terecht zijn gekomen zoals burn-out, paniekaanvallen of depressie) omdat het geen structureel deel uitmaakt van het curriculum op onze scholen. Dus, om een begin te maken, op alle scholen filosofieonderwijs, ook op de speciale en religieuze scholen.
Geloven is onvermijdelijk, maar we zijn aan al onze kinderen verplicht ze uit te rusten met een vermogen om de kwaliteit van hun 'geloof’ (zeg maar de alledaagse consequenties in hun leven en relaties) te kunnen inschatten. Dat is onze verantwoordelijkheid, ongeacht wat we zelf geloven.
Lees meer bij mijn blogs over zingeving
* Geluk is geen product, maar een bijproduct van zingeving, Volkskrant 9/9/2018