ALLES DRAAIT OM PERCEPTIE
Mooie column* van Haro Kraak waarin hij de vinger legt op een uitdijende vorm van 'commercieel narcisme.' Narcisme heeft momenteel de connotatie dat je vooral aan je eigen voordeel denkt. Dat laatste 'denkt' is echter precies wat ontbreekt. Egocentrisme of egoïsme, zoals het vroeger heette, ontbeert juist bewustzijn van, of inzicht in het eigen gedrag. Een van de grootste misvattingen die we over onszelf, en dus anderen, hebben is dat we bewuste en rationele wezens zijn die bewust beslissingen nemen.
De meeste mensen hebben helaas weinig of geen gewaarzijn van hun eigen gedrag en de bijdrage daarvan in de concrete resultaten in hun leven. Veel populairder is om anderen en omstandigheden te zien als de oorzaak van onze ervaring of reactie. Hoe voor de hand liggend ook - we ervaren altijd te weinig invloed in ons leven - die attitude is erg problematisch.
Immers, als ik meen dat jouw gedrag de werkelijke oorzaak is van mijn teleurstelling, kwaadheid, depressie, maar ook plezier, extase of geluk, dan is het van levensbelang dat ik jou voldoende kan beïnvloeden.
Als ik onprettige ervaringen heb dan moet ik zorgen dat jij, als vermeende oorzaak, ophoudt met het gedrag wat bij mij die ervaringen veroorzaken. Bij prettige ervaringen moet ik je gedrag waarvan ik meen dat deze mijn welzijn teweegbrengt laten voortgaan. Beiden zijn tot mislukken gedoemd. Na een opvoeding waarin beloning en straf (ook op school) nog steeds de boventoon voeren zijn we vrij allergisch voor anderen die ons willen vertellen wat we wel en niet moeten doen.
Deze projectie van oorzakelijkheid op de 'ander' is een belangrijke bron van ruzies, conflicten en scheidingen, maar ook werkproblemen en ontslag. En uiteraard kennen we dit fenomeen ook op groepsniveau, gretig gebruikt voor machtspolitieke doeleinden en andere collectieve narcistische behoeften.
Het alternatief? Zorgen dat we ons bewust zijn dat de werkelijke oorzaak ligt in onze eigen geest en perspectief - onze aannames en overtuigingen. Het gedrag van anderen en omstandigheden zijn wel de aanleiding, maar niet de oorzaak van onze ervaring en reactie. Ja, er zijn zulke sterke aanleidingen - geweld, grof racisme, seksisme en discriminatie - waarop we zo emotioneel reageren dat we nauwelijks kunnen overwegen dat het de aanleiding is en niet de oorzaak.
Onze emotionele reactiviteit is (nog) te sterk. Net als vele andere vaardigheden in het leven moeten we de ontmanteling van deze diepe emotionele reactiviteit structureel oefenen. Zodat we vrij komen uit deze vicieuze cirkel van projectie en onmacht.
Als we onze echte kwetsbaarheid (lichamelijk, emotioneel en geestelijk) onder ogen kunnen zien dan hoeven we er niet mee te koop te lopen om de perceptie van anderen (commercieel) te manipuleren.
* 2018, het jaar van de geregisseerde kwetsbaarheid http://bit.ly/2EsGDLM